Patrycja Juszkat: Jaki wpływ ma silny stres kobiety w ciąży na jej dziecko?
Profesor Jadwiga Jośko- Ochojska: Stan psychiczny kobiety w ciąży ma fundamentalny wpływ na kształtowanie się mózgu dziecka. Kiedy kobieta w ciąży doświadcza silnego, przewlekłego stresu lub traumatycznych przeżyć, takich jak śmierć ukochanej osoby, ciężka, nieuleczalna choroba w rodzinie, przemoc psychiczna lub fizyczna itd. pojawia się wiele trudnych, negatywnych emocji. Są to: ból, smutek, żal, bezsilność, gniew, złość, poczucie winy, wstyd, wewnętrzna pustka. Wtedy zwiększa się stężenie hormonów stresu, a warto zaznaczyć, że stężenie kortyzolu (najważniejszego hormonu stresu u ludzi) w przewlekłym stresie wzrasta nawet 10-krotnie. Tak wysokie stężenia hormonów stresu działają destrukcyjnie na mózg matki, ale także na rozwijający się mózg jej dziecka, bowiem przechodzą poprzez krew pępowinową do organizmu dziecka.
Patrycja Juszkat: Jakie zmiany zachodzą w mózgu dziecka na skutek silnego, przewlekłego stresu?
Profesor Jadwiga Jośko- Ochojska: Silny, przewlekły stres oraz odczuwane negatywne emocje prowadzą do hamowania neurogenezy czyli procesu powstawania nowych komórek nerwowych w mózgu.
Dochodzi także do zaniku już istniejących neuronów, co możemy zaobserwować w badaniach neuroobrazowych mózgu w postaci zmniejszenia wielkości hipokampa jak i kory przedczołowej. Skutki są drastyczne, bowiem zmniejszenie hipokampa prowadzi do zaburzeń snu (np. bezsenności), nieprawidłowości w wydzielaniu licznych hormonów, niedomagań w uczeniu się i zapamiętywaniu, oraz zakłóceń w rozpoznawaniu emocji i radzeniu sobie z nimi.
Zmniejszenie zaś kory przedczołowej skutkuje zaburzeniami w procesach poznawczych, pamięci długotrwałej, kontroli reakcji emocjonalnych, a przede wszystkim brakiem zdolności do rozpoznawania dobra i zła. W szczególnych przypadkach, osoby, które doświadczyły przewlekłego, traumatycznego stresu, na skutek redukcji kory przedczołowej, mogą nie odróżniać dobra od zła, co może tłumaczyć dlaczego osoby maltretowane w dzieciństwie w przyszłości stają się oprawcami.
To jednak nie wszystko, silny, przewlekły stres oraz traumatyczne przeżycia w ciąży wpływają na rozrost i powiększanie się jąder migdałowatych w rozwijającym się mózgu dziecka. Im większy stres matki, tym większa objętość jąder migdałowatych dziecka. Jest to niezwykle istotne spostrzeżenie, ponieważ struktury te związane są przede wszystkim z lękiem i agresją. Warto pamiętać w związku z tym, że dzieci agresywne, to jednocześnie dzieci, które się bardzo boją, a ponieważ za te uczucia odpowiedzialne są przerośnięte jądra migdałowate, to oznacza, że stan ten jest rezultatem życia w przewlekłym stresie. Aby takiemu dziecku pomóc, należy koniecznie znaleźć wówczas źródło stresu.
Jądra migdałowate przechowują również wspomnienia traumatycznych przeżyć, których nawet nie jesteśmy świadomi.
Traumatyczne przeżycia kobiety oraz doświadczenie silnego stresu w trakcie ciąży zwiększa ponadto ryzyko urodzenia dziecka z obniżonym poziomem empatii, depresją, autyzmem, ADHD, chorobą psychiczną i wieloma innymi chorobami. W Danii przeprowadzono znaczące badania wpływu silnego stresu, lęku i traumatycznych przeżyć kobiety w ciąży na stan psychiczny dziecka. W badaniu wzięło udział 1,38 mln kobiet ciężarnych. Na jego podstawie dowiedziono, że kobiety, które w pierwszym trymestrze ciąży przeżyły śmierć swoich mężów lub partnerów urodziły dzieci, które chorowały na schizofrenię i inne choroby psychiczne z prawdopodobieństwem większym o 67% w porównaniu do dzieci, których matki nie miały takich przeżyć.
Zachorowanie kobiety ciężarnej na depresję także może przyczynić się do wystąpienia depresji u noworodka. Obecnie posiadamy już narzędzia diagnostyczne do rozpoznania tej choroby w tak młodym wieku. Są to badania neuroobrazowe mózgu, w trakcie których możemy zobaczyć konkretne zaburzenia w różnych strukturach mózgu.
Patrycja Juszkat: Jak pomóc kobiecie w ciąży oraz dziecku, aby zniwelować skutki tego wydarzenia?
Profesor Jadwiga Jośko-Ochojska: To bardzo ważne pytanie. Okazuje się, że przewlekły stres w ciąży lub przeżycie traumatycznego wydarzenia nie musi u wszystkich kobiet spowodować patologicznych zmian w mózgu, a tym samym nie musi spowodować niekorzystnych zmian u ich dzieci. Bardzo ważna jest profilaktyka negatywnych skutków traumy już w okresie ciąży.
Profilaktyka ma na celu skupienie się na kobiecie ciężarnej i pomocy jej we wszystkich możliwych aspektach. Począwszy od zwyczajnej pomocy w kłopotach dnia codziennego (pomoc w sprzątaniu, gotowaniu itd.) po specjalistyczną pomoc psychologiczną, a nawet psychiatryczną. Wielkie znaczenie odgrywają więzi rodzinne, przyjacielskie, wsparcie ze strony otoczenia, otaczanie miłością i spokojem. Im więcej będzie nawet krótkich chwil relaksu, odpoczynku od problemów, tym lepiej będzie funkcjonował ośrodkowy układ nerwowy i układ odpornościowy, który działa sprawnie wyłącznie wtedy, kiedy nie jest poddawany silnym stresom.
Pozytywne emocje działają odwrotnie do emocji negatywnych. Istnieje nawet powiedzenie „Miłość buduje”. Dzisiaj mamy na to naukowe dowody w postaci zwiększonej neurogenezy, czyli wzrostu liczby nowych neuronów oraz spadku liczby tych neuronów, które zanikają. Zmiany te możemy zauważyć w trakcie badań neuroobrazowych mózgu.
Ważne jest, aby kobieta pomimo traumatycznych przeżyć w trakcie ciąży potrafiła pokochać swoje dziecko i stworzyć z nim bezpieczną więź emocjonalną. W ten sposób może bowiem zredukować negatywne zmiany lub częściowo naprawić uszkodzenia powstałe na skutek przewlekłego stresu.
Patrycja Juszkat: Dziękuję za rozmowę.
You must be logged in to post a comment.