Zdarza się, że dziecko nie mówi o problemach, ponieważ nigdy nie usłyszało, że są naturalną częścią życia i przytrafiają się każdemu. Takich rozmów nie odbywają nie tylko rodzice pochłonięci przez własne problemy – np. sami chorujący na depresję lub inne zaburzenia psychiczne, cierpiący na chorobę alkoholową, zaniedbujący dzieci lub stosujący wobec nich przemoc. Nie odbywają ich też rodzice myślący, że w ten sposób chronią dzieci przed problemami. Niestety, problemy istnieją niezależnie od tego, czy o nich rozmawiamy, czy nie. W chwili, gdy problemy pojawią się w życiu dziecka – a pojawią się na pewno, bo takie jest życie – może ono pomyśleć, że dzieje się tak dlatego, że ono jest gorsze, wybrakowane, winne ich wystąpieniu. Takie myślenie z jednej strony obniża samoocenę, wzmaga bezsilność i wywołuje napięcie, a drugiej strony popycha dziecko do ukrywania problemów. Wiele razy słyszeliśmy, że dzieci nie chciały burzyć rodzicom ich idealnej rodziny. Zdarza się i tak, że dzieci nie mówią o problemach rodzicom, ponieważ nie chcą im ich dokładać – dzieci wiedzą, że jesteśmy zestresowani i przepracowani i mówią wprost „nie będę tacie dokładała, on ma wystarczająco dużo swoich kłopotów”. Dzieci wchodzą w rolę rodzica, chroniąc go przed swoimi problemami, brną w nie. Im dłużej dziecko pozostaje sam na sam z problemem, tym większe prawdopodobieństwo, że w wyniku napięcia, bezsilności, obniżonego nastroju, zmęczenia i wszechogarniającego cierpienia, pojawią się myśli rezygnacyjne, a później samobójcze.

Patrycja Juszkat: Co sprawia, że dzieci podejmują próby samobójcze?

Lucyna Kicińska: Nie ma jednej odpowiedzi na to pytanie. Wyniki najnowszego badania FDDS (Ogólnopolska diagnoza problemu przemocy wobec dzieci) pokazują, że 7% dzieci w wieku 11-17 lat ma za sobą próbę samobójczą. W każdej 28 osobowej klasie są więc statystycznie 4 młode osoby, które nie mają już siły żyć.

Powodem może być doświadczenie przemocy rówieśniczej, wykorzystania seksualnego, poczucie odrzucenia, zaniedbanie emocjonalne ze strony bliskich, negatywne wzorce w otoczeniu – zarówno podjęcie próby samobójczej przez osobę z najbliższej rodziny, ale także uciekanie od problemów, bagatelizowanie trudności, z którymi stykają się dzieci, brak wsparcia i zrozumienia. Dzieci i nastolatki piszą i mówią o poczuciu ogromnej samotności, bezradności i bezsilności, zmęczeniu, dojmującym smutku, niskim poczuciu własnej wartości, presji i napięciu, które coraz trudniej w sobie tłumić. O odebraniu sobie życia myślą też oczywiście osoby cierpiące na depresję – niezdiagnozowaną i/lub nieleczoną.

Próbę samobójczą młody człowiek podejmuje zazwyczaj wtedy, kiedy jego problemy skumulowały się tak bardzo, że nie potrafi ich dalej nieść, kiedy stracił poczucie sprawczości i kontroli, znikąd nie uzyskał pomocy i nie ma nadziei, by ją dostać. Cierpienie stało się nie do zniesienia. Wydaje się więc, że jedynym rozwiązaniem jest zniknięcie z tego świata.

Patrycja Juszkat: Dzieci nie zwracają się o pomoc do swoich bliskich, kiedy jest im tak ciężko, że nie widzą sensu, by dalej żyć? Jakie czynniki zwiększają ryzyko, że dziecko zacznie dostrzegać odebranie sobie życia jako jedyne wyjście z bolesnej sytuacji?

Lucyna Kicińska: Pamiętajmy, że jest wiele dzieci, które zwracają się o pomoc i wierzę, że ją uzyskują. Nie spotykam ich jednak na swojej drodze zawodowej, ponieważ nie mają potrzeby dzwonienia do Telefonu 116 111. Do nas dzwonią i piszą dzieci, które prosiły o pomoc, jednak zostały przez swoje otoczenie zbagatelizowane. Usłyszały – „Przestań myśleć o głupotach”, „Skończ z tym użalaniem się nad sobą”, „To nie depresja to zwykłe lenistwo”. Czasem dzieci, w związku ze stereotypowym i krzywdzącym postrzeganiem osób z problemami przez społeczeństwo, nie szukają dla siebie pomocy. Nie chcą doświadczyć odrzucenia, kpin, otrzymać etykiety „wariata”.